Egipska figurka terakotowa z ok. 30 roku p.n.e. przedstawiająca mężczyznę przy śrubie Archimedesa (British Museum, Wydział Antyków Egipskich, nr EA-37563).

W dzisiejszych czasach prawie wszystko łączy się za pomocą śrub. Śruby spajają wszelkiego rodzaju konstrukcje stalowe, pojazdy mechaniczne, komputery, meble, sprzęt domowy, itp. Póki co, nie wymyślono nic co by mogło wyeliminować śruby. Pierwowzorem śruby była tzw. śruba Archimedesa (około 287-212 p.n.e.), nie będąca elementem złącznym, a urządzeniem do podnoszenia poziomu wody.Śruba Archimedesa to duża spirala, umieszczona w drewnianym cylindrze. Najprawdopodobniej Archimedes nie wymyślił jej sam. Uważa się, że opisał istniejący już przyrząd. Wcześniej wspominał o niej Archytas z Tarentu (ok. 428-350 p.n.e), filozof i matematyk. Mogła ona być skonstruowana już w starożytnym Egipcie i służyć do nawadniania gruntów położonych w pobliżu Nilu. Śruba Archimedesa do dziś ma zastosowanie w transporcie materiałów sypkich np. w elewatorach zbożowych.

Pliniusz (ok. 61-113 r. n.e.) opisał drewnianą śrubę używaną w procesie produkcji wina i tłoczenia oliwy z oliwek. Nie opisał niestety metod wytwarzania takiej śruby. Ciekawy jest fakt, że nikt w tamtych czasach nie wpadł na pomysł zastosowania jej do trwałego łączenia różnych elementów. 
Pierwsze śruby nie drewniane wykonywano przez nawijanie drutu na okrągły pręt. Nakrętki wykonywano z miękkich metali np. miedzi zakuwając je na tak przygotowanym pręcie. Były to bardzo niedokładne elementy złączne i nie posiadały żadnej powtarzalności wymiarów.
Chęć produkcji nie jednostkowej śrub spędzała sen z powiek wielu konstruktorom już od bardzo dawna. Ale dopiero na początku XVIII wieku zaczęły się pojawić mniej lub bardziej udane tokarki do gwintów.

Pierwszą poważną tokarkę do gwintów skonstruował angielski konstruktor Jesse Ramsden (1735-1800) w 1770. Maszyna ta była powielana z różnymi udoskonaleniami. Stała się inspiracją dla Henry’ego Maudslay’a (1771-1831) podczas konstruowania tokarki mającej zastosowanie w masowej produkcji dokładnych śrub. 

Toczenie gwintów (początek XVIII wieku, Wielka Brytania)

Powrót